وجه تسمیه خشت و کمارج

وبلاگ خشت و کنارتخته و کمارج مشایخ نوشت: دیار خشت در جنوب غربی شهر کازرون، آنجاکه انبوه درختان نخل محیط طبیعی را جلوه ای خاص بخشیده قرار گرفته است.
قدمت این دیار همان طور که امد حداقل به اوایل دوران اسلامی می رسد که از توابع شهر بیشاپور به شمار می رفته است.
خشت در سالهای گذشته مرکز دهستان بوده ولی در حال حاضر همراه با شهر کنارتخته دو شهر از شهرستان کازرون به شمار می روند.
در ارتباط با وجه تسمیه دو روایت متفاوت در منابع و فرهنگ مردم این دیار مشاهده می شود که می توان گفت هیچ کدام از این دو رأی بر یک تئوری اصولی و علمی استوار نیست.
برای پی بردن به رأی اول کافی است که ما به باورهای مردم این دیار رجوع کنیم. در میان حکایت های عامیانه حکایتی وجود دارد که وجه تسمیه « خشت» در آن بیان شده است. این حکایت چنین است:
در حدود 250 سال پیش چهار برادر که کوچک ترین آنها آقازال جامه بزرگی نام داشت، روستای جامه بزرگی کازرون را به قصد زیارت مکه معظمه ترک کردند. کاروان زائران، شبانگاه با رسیدن به دشت خشت در ساحل رودخانه شاپور جهت استراحت و خوردن خوراک اتراق کردند. با به خواب رفتن چهار برادر ندایی در عالم رؤیا توجه آنها را به خود جلب کرده، آنان را مورد خطاب قرار می دهد و می گوید:« در همین مکان بماند و به سفر خود ادامه ندهید چرا که گنج بسیاری از گذشتگاندر زیر خروارها خاک پنهان شده و شما باید این گنج ها را بیرون آورده و در همین مکان زیارت گاهی به نام « چهارده معصوم» ایجاد نمائید. انجام این کار با سفر شما به حج برابری خواهد نمود. برای شروع کار، زیر بزرگترین درخت سدر (کنار) که در چند قدمی شماست، حفر کنید تا مخارج ایجاد زیارتگاه چهارده معصوم را بیابید». صبح گاهان که چهار برادر بیدار شدند و آنچه در عالم رؤیا شنیده بودندبرای همدیگر تعریف کردند، متوجه شدند رازی در این کار نهفته است. لذا تصمیم گرفتند کار را آغاز نمایند. آنها زیر بزرگ ترین درخت سدر حفر کردند و جواهرات بسیاری را به دست آوردند. چهار برادران با این ثروت زیارت گاه چهارده معصوم را ایجاد کردند که هنوز هم پا برجاست و محل زیارت اهل دل و معرفت این منطقه است.
با احداث این زیارت گاه به تدریج مردم در این محل گرد آمدند و شروع به خانه سازی کردند. چهار برادر که در اصطلاح محلی به « آغایون گپ» معروفند با ساختن قنات ها و امکانات رفاهی دیگر موجبات تجمع مردم را در این محل فراهم آوردند.
با کثرت منازل و انبوهی جمعیت وجود نامی برای محل ضرورتی تام داشت. به عقیده مردم چون طلاهایی که چهار برادران از زیر خاک بیرون آورده اند به شکل خشت ( آجر خام) بوده است، این محل به خشت معروف شد. در متون تاریخی به جز فارسنامه ناصری، منابعی را نیافتیم که به وجه تسمیه خشت اشاره کرده باشدو مؤلف فارسنامه ناصری (ص 1296) در این باره می نویسد:« خشت در لغت قسمی از حلوا باشد که آن را در ظرفی ریخته تا یک پارچه و قرص شود و چون خرمای این بلوک را که شیرین تر از حلواست در جلد کرده، یک پارچه شده، حمل اطراف کنند، این بلوک را خشت گفته اند».
بدون شک برای یافتن وجه تسمیه خشت باید به تاریخ این دیار نظر بیفکیم و پاسخ این سؤال را در آن جستجو کنیم. برخی از مورخان از جمله ابن بلخی مورخ قرن پنجم پس از اینکه خشت را جزئی از کوره ی بیشاپور دانسته به « سلاح ورزی» مردم این ناحیه اشاره کرده است.آنچه قابل تأمل می نماید، این است که مردم این دیار در روزگاران گذشته برای مقابله، با دشمنان و متجاوزان و ممانعت از هجوم حیوانات وحشی و درنده و بخصوص به واسطه مسائل اقتصادی مجبور بوده اند که در طول شبانه روز با خود سلاح حمل نمایند و به فنون جنگی و جنگاوری آشنا گردند و همین امر موجبات شهرت آن ها را به « مردمی سلاح ورز» فراهم آورد.
با توجه به نکات فوق و گفته دیگر مورخان، ساختار اجتماعی خشت، خصلت « جنگاوری» « جنگجویی» و « سلاح ورزی» مردم این خطه را در طول حیات تاریخی و اجتماعی خود به خصوص قرون اولیه اسلامی توجیه می نماید. اما ساختار اجتماعی خشت در قرون گذشته در پاسخ به وجه تسمیه ی خشت چه کمکی به ما می نماید؟ برای پاسخ به این سؤال باید به فرهنگ فارسی رجوع کرده و معنی لغوی خشت را دریابیم.
در فرهنگ فارسی معنی خشت چنین آمده است:
« خشت نوعی اسلحه است که در جنگهای قدیم به کار می رفته و آن نیزه کوچکی بوده که با دست به طرف دشمن می انداخته اند».